|
|
روان‌شناسی درباره چیست ذهن، مغز یا شخص؟ / دکتر حمید رفیعی هنر
یادداشت حجت الاسلام دکتر حمید رفیعی هنر
روان‌شناسی درباره چیست ذهن، مغز یا شخص؟
بعد از سال‌ها تدریس کتب مرسوم روان‌شناسی، در تعریف این دانش چیزی جز این نیافته‌ام: علم مطالعه رفتار و فرایندهای ذهنی.
در واقع روان‌شناسیِ موجود که با رویکرد آمریکایی پیش می‌رود معمولا حول یکی از دو مفهوم ذیل بنا شده است: ذهن یا مغز.
برای کسانی که بر اساس اولی کار می‌کنند (که ممکن است «ذهن‌گرا» نامیده شوند mindists )، ذهن معمولاً به‌عنوان نوعی فضا در نظر گرفته می‌شود که به اصطلاح بازنمایی‌های ذهنی را در خود جای داده است.
اما برای کسانی که به رویکرد علوم اعصاب گرایش دارند (که ممکن است "مغزگرا" نامیده شوند brainists )، مغز به‌عنوان جایگاه عملکرد روانی در نظر گرفته می‌شود.
سون بریکمن(یک روان‌شناس اروپایی) امّا استدلال می‌کند که هر دو نگاه مذکور در بسیاری از موارد نسخه‌های نادرست دکارتی هستند، یعنی دیدگاه ذهن از منظر فلسفه رنه دکارت، که پدیده‌های روانی را موجودات درونی در ذهن، مغز، یا ذهن/مغز تلقی می‌کند.
بریکمن ادعا می‌کند که روان‌شناسی باید بر اساس مفهوم شخص («شخص‌گرایی» personism ) بنا شود.
از نظر وی، شخص هم یک مفهوم اخلاقی است و هم مفهوم حقوقی که به عامل زنده‌ای اشاره دارد که می‌تواند در قبال اعمال خود مسئول و پاسخگو باشد.
شخص علاوه بر فضای فیزیکی علیت، در فضای اخلاقی ِدلایل نیز حرکت می‌کند. این بدان معناست که اشخاص را نمی‌توان به‌عنوان موجوداتی تلقی کرد که صرفاً به‌طور علّی تحت تأثیر امور مختلف قرار می‌گیرند و منجر به پدیده‌های ذهنی مختلفی می‌شوند.
در واقع پدیده‌هایی که توسط روان‌شناسی مورد مطالعه قرار می‌گیرد، نباید تصور کرد که صرفاً «اتفاق می‌افتند happen» - مانند افتادن سیب‌ها از درختان به دلیل تأثیر گرانش -
بلکه باید آنها را به‌عنوان اموری که توسط افراد فعال و آینده‌نگر و با قصد و نیت «انجام done » می‌شوند؛ ملاحظه کرد.
آن‌وقت هنگامی‌که پدیده‌ها «انجام می‌شوند being done »، آنها را کنش می‌نامیم و به این ترتیب، می‌توان آنها را کم و بیش خوب انجام داد و آنها را به صفت خوب یا بد متصف کرد.
بریکمن می‌گوید بنابراین، علم روان‌شناسی باید یک دانش هنجاری تلقی شود و نه صرفا یک دانش توصیفی، و ویژگی‌های موضوع خود را با استفاده از آنچه رام هاره (2002) «گرامر شخص person grammar » نامیده است، توصیف کند؛ یعنی دستور واژگانی مناسب برای توصیف افراد و اعمال آنها .
کتاب بریکمن را در اینجا ببینید.
حمید رفیعی هنر, یادداشت
|
|