گستره تحقیقات علم روانشناسی فقط مسائل اخلاقی، تربیتی و پرورشی نبوده؛ بلکه در امور سیاسی نیز ورود کرده و حتی دربارۀ ویژگیهای کارآمد افراد دواطلب ریاست جمهوری پژوهشها و مطالعات گستردهای انجام داده است؛ برخی مطالعات نیز پیشبینی عملکرد یک رئیس جمهور را از زوایای گوناگون واکاوی کردهاند.
پژوهشکدۀ اخلاق و معنویت در این باره گفتوگویی با حجتالاسلام دکتر حمید رفیعیهنر، روانشناس و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی انجام داده که در ذیل از نظرتان میگذرد:
*** چه عواملی را میتوان از ویژگیهای کارآمد افراد دواطلب ریاست جمهوری دانست؟
دکتر رفیعیهنر: در روانشناسی سیاسی، در مورد ویژگیهای کارآمد افراد دواطلب ریاست جمهوری پژوهشهای مختلفی شده است. سبک فردی یا نهادی در ریاست، صداقت، انسجام شخصیتی، برخورداری از ویژگیهای کاریزما، خلاقیت، برخورداری از سبک مشورتی، هوش و ذکاوت، و قدرت از جمله این ویژگیهاست.
برخی مطالعات نیز پیشبینی عملکرد یک رئیس جمهور را در چهار عامل شخصیت، جهانبینی و سبک او، وضعیت قدرت و جوّ انتظارات جامعه دانستهاند.
*** از مواردی که برشمردید، چه تیپشناسی شخصیتیای در این زمینه بیشتر مطرح بوده است؟
دکتر رفیعیهنر: یکی از مطالعات مشهور در این زمینه، تیپشناسی شخصیتی چهارگانهۀ «فعال مثبت، فعال منفی، منفعل مثبت و منفعل منفی» است که اولین بار توسط جیمز باربِر، در کتاب «شخصیت ریاست جمهوری» مطرح شد، از ترکیب دو قطب ایجاد شده و عبارتند از:
- قطب فعال منفعل (میزان انرژی فرد در اداره امور)؛
- قطب مثبت منفی (میزان رضایت فرد در عملکرد خود).
*** اگر ممکن است دربارۀ فعال مثبت و منفی بیشتر توضیح دهید.
دکتر رفیعیهنر: رئیس جمهور فعالِ مثبت، از موقعیت و کار خود رضایت داشته و همیشه مایل است خودش بدون نیاز به فشار خارجی وارد عمل شود. به توانایی خود باور داشته و حتی در پی ایجاد فرصتهای عمل است. او دغدغۀ وقایع گذشته را دارد، اما به آینده گرایش دارد، حوادث گذشته او را دلسرد نمیکند و خوشبین است و امیدوار.
نوع فعالِ منفی نیز به همان اندازۀ فعال مثبت کار میکند، اما از کار خود راضی نیست و تمایل دارد به محیط خود واکنش تهاجمی نشان دهد. درحالیکه بلندپرواز بهنظر میرسد (چون فعال است) اما خودش اساساً نسبت به اهداف و موقعیت خود، احساس ناامنی میکند. چنین کسی شدیداً به واکنشهای مثبت افراد دیگر وابسته است تا به او اطمینان خاطر دهند، درحالیکه خیلی راحت میتواند در مورد کار و تواناییهایش دچار افسردگی شود.
*** شخصیت منفعل چگونه است؟ آیا آن هم به مثبت و منفی قابل تقسیمبندی است؟
دکتر رفیعیهنر: بله. همینطور است؛ یک فرد منفعلِ مثبت، دفتر کار را دوست دارد و از آن احساس رضایت میکند، اما احتمالاً خودش در انجام وظایف خود اقدامی نمیکند. حوادث باید او را مجبور به پاسخگویی به آنها کند و این عدم ابتکار عمل به راحتی منجر به ناامیدی او میشود. این فرد را نمیتوان بیتفاوت نامید، امّا کار برای او همه چیز نیست. یعنی از وظایف خود غفلت نمیکند، ولی بیشتر از حد لازم هم کار نمیکند.
درصورتیکه یک رئیس جمهور منفعلِ منفی، نه خیلی سخت کار میکند و نه از کار خود راضی است. او همچنین برای دریافت اطمینان در مورد درستبودن و فضیلت عملکرد خود، بسیار به مردم وابسته است. با توجه به اینکه کارش را دوست ندارد، سعی میکند تا آنجا که میتواند، از فعالیتها فاصله داشته باشد.
*** با این شرایط، ورود چنین فردی به عرصۀ سیاست چه لزومی میتواند داشته باشد؟
دکتر رفیعیهنر: درک اینکه چرا شخصی با این نگرش در وهلۀ اول وارد سیاست میشود، واقعاً دشوار است، اما توجیه این افراد، بیشتر این است که چون احساس وظیفه کردهاند، وارد میدان شدهاند!
*** در مطالعاتی که در این زمینه انجام شده، چه نسبتی بین رشته و مدرک تحصیلی این افراد با میزان موفقیت آنان میتوان در نظر گرفت؟
دکتر رفیعی هنر: در واقع میتوان گفت که در هیچکدام از مطالعات انجامشده، مدرک یا نوع رشتۀ تحصیلیِ افراد، پیشبینی کنندۀ موفقیت عملکرد آنها نبوده است و امیدواریم درک افراد جامعه از شرایط موجود، آنها را به یک انتخاب کارآمد سوق دهد و انتخاب شایستهای داشته باشند.
منبع:
كلمات كليدي :
تیپ شناسی نامزدهای ریاست جمهوری , رفیعی هنر , پژوهشکده اخلاق و معنویت
تاریخ خبر: 1400/3/19 چهارشنبهتعداد بازدید کل: 129 تعداد بازدید امروز: 1