پژوهشکده اخلاق و معنویت روز چهارشنبه 9 مهر 1404 کرسی ترویجی با عنوان «اخلاق و سالمندی از منظر آموزه‌های اسلامی» برگزار کرد و حجت‌الاسلام والمسلمین محمد‌مهدی خوش‌قلب؛ پژوهشگر موسسه دارالحدیث، به ارائه بحث در این خصوص پرداخت.

در ابتدای این نشست علمی، دبیر جلسه، دکتر مهدی فصیحی تصویر کلی و سیمای مسائل اخلاقی پیرامون سالمندی را در چهار ضلع اصلی، مطرح و ترسیم کرد که ضلع اول مربوط به خود سالمند است؛ یعنی روحیات، اراده، سلامت روانی و جسمی سالمند و مسائل اخلاقی مرتبط با آن، نخستین محور مباحث اخلاقی را تشکیل می‌دهد. ضلع دوم به مراقبان و همراهان سالمند اختصاص دارد، که اصول و چارچوب‌های اخلاقی این گروه نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. ضلع سوم، نقش دولت و حمایت‌های دولتی از سالمندان را پوشش می‌دهد و ضلع چهارم، به نهادها و مؤسسات مردم‌نهاد مربوط می‌شود.

در ادامه، حجت‌الاسلام محمدمهدی خوش‌قلب، گزارشی از پیشینه تحقیقات خود و برنامه‌های آینده در عرصه مطالعات اخلاق و سالمندی ارائه داد. وی بر این نکته تأکید نمود که طرح پژوهشی پیش‌رو، ابتدا به تبیین مفهوم سالمند از منظر اسلام و منشورهای جهانی سازمان‌های بهداشتی می‌پردازد و در کنار آن، آمار و تحلیل مسائل و چالش‌های سالمندی را نیز مطرح می‌کند. آن‌گاه اصول اخلاقی تعامل با سالمندان براساس آیات و روایات مورد توجه قرار می‌گیرد و در نهایت، نهادهای دولتی مسئول حمایت از سالمندان و همراهی با مراقبان، از منظر اخلاقی مورد نقد قرار خواهند گرفت.

در بخش نقد این دیدگاه، دکتر محمدتقی اسلامی به عنوان ناقد، نکات ارزشمندی مطرح کرد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نخست، باید هوشیار باشیم که ادبیات سکولاریستی- که اصالت را به دنیا و سودگرایی می‌دهد- بر تحقیقات ما مسلط نشود. وی گفت: گرچه ما مخالف بهره‌گیری از تحقیقات بین‌المللی و جهانی نیستیم، اما معتقدیم در تفکری که بر ادبیات سکولار حاکم است و سالمندان را تنها در مراحل پایانی حیات دنیا می‌بیند، توجه واقعی به سالمندان صورت نمی‌گیرد، در‌حالی‌که از منظر اسلامی این نگاه نادرست است و ممکن است حتی به عکس آن باشد.

 نکته دوم دکتر اسلامی، تأکید بر ضرورت این مسئله بود که تحقیقات اسلامی باید به دغدغه‌ها و چالش‌های واقعی جامعه توجه کند و با تمرکز بر مسائل جاری، پاسخ‌گوی پرسش‌های زمانه باشد.

وی افزود: تحقیقات صرفاً انتزاعی و بدون ارتباط با معضلات اجتماعی، اصلاً مطلوب نیست و باید از تلفیق اصول‌گرایی و ارزش‌گرایی اسلامی در رویکردهای کاربردی اخلاقی حمایت به عمل آید.